Shanghai en de reis per boot naar Osaka

Op dit moment is het 8 november 2016 20:15 uur. We zitten op de boot van Shanghai naar Osaka in Japan. Omdat het zo stormt op de Oost-Chinese-zee liggen we in het donker voor anker in de monding van de Yangtze op rustiger tijden te wachten. De reis naar Japan gaat daardoor drie in plaats van twee etmalen duren. Na alle drukte van China bevalt ons de rust wel. Peter leest op dit moment 'Kom hier opdat ik u kus' van Griet Op de Beeck en ik houd mij bezig met dit verslag. Omdat de wifi aan boord beroerd is zullen wij het pas in Japan kunnen opnemen in ons reislogboek.

Shanghai is enorm druk. Er zijn zo'n 23.000.000 inwoners en velen van hen laten graag weten dat ze er zijn. De bevolking van China bestond in 2013 uit zo'n 1,361 miljard (1.361.000.000) mensen. Volgens Peter zou het land een stuk aangenamer zijn als er een miljard minder mensen zouden wonen. Als China geen een-kind-beleid gehad zou hebben zouden er ruim 400.000.000 meer Chinezen zijn is de schatting. De regels voor het krijgen van kinderen zijn inmiddels aangepast. Zo mag een stel dat bestaat uit twee-enig-kinderen nu twee kinderen krijgen. De aanpassing is gedaan omdat het land vergrijst. Vrijwel alle Chinezen houden het echter bij een kind omdat een tweede kind erg duur is aan opleiding e.d.

Peter vindt in Shanghai 'The Bund', zie foto's, het Shanghai Museum, zie foto's en het bezoek aan de boekwinkels het leukst. In Shanghai is een straat, Fuzhou Lu, met geweldige boekwinkels. Het is heel leuk om over de kinderboek- en de kunstboekenafdelingen en op andere plekken rond te struinen. In een van de winkels is een Starbucks gevestigd waar je met boeken naar toe kunt om ze te bekijken. In de winkels wordt van alles georganiseerd. Er wordt gekalligrafeerd en er zijn optredens voor kinderen en volwassenen. De winkels zijn enorm groot. Zeven 'kleine voetbalvelden' boven elkaar is geen uitzondering.

Zelf vind ik de mensenmassa ook intrigerend. De Chinezen zijn wel met velen en erg druk, maar ze zijn over het algemeen ook heel levendig en vrolijk. Een ding in Shanghai is echt irritant. En dat is was men hier Shanghaiing noemt. Het gezegde 'to Shanghai' bestaat al heel lang en betekent zoiets als mensen kidnappen en dwingen om als zeeman te werken. Nu staat het voor: mensen proberen mee te lokken om hen vervolgens te kunnen beroven o.i.d. Vrijwel elke toerist wordt onafgebroken aangesproken en gevraagd of ie girls, massage of watch – van een hartstikke nepmerk – wil. Soms bieden ze hasj en cocaïne aan.

Een paar dingetjes over China:

-De Chinezen noemen hun land niet China maar Zhongguo, dat betekent zoiets als 'het centrum van de beschaving'. De naam China betekent voor hen aardewerk en het staat ook wel voor het vasteland van heel Zuid-Oost-Azië.

-Mao heeft in de tweede helft van de jaren vijftig in de 20e eeuw het project met de idyllische naam 'laat honderd bloemen bloeien' geëntameerd. Hij wilde het volk aanmoedigen kritiek te uiten op het regiem. De gegeven kritiek werd echter niet geaccepteerd. Het regiem wist zich totaal geen raad met alle ellende die het over zich uitgestort kreeg. Uiteindelijk leidde het project tot grote repressie met enorme massa's aan slachtoffers. Degenen die de gevraagde kritiek leverden moesten het vaak met de dood bekopen.

-Mao heeft begin jaren 60 in de 20e eeuw ook de zogenoemde 'mussencampagne' gelanceerd. Het was eigenlijk een ideetje van Zoe-en-Lai. Ze wilden dat de boeren met herrie de mussen zouden verjagen zodat die niet meer van de zaden zouden eten – en vermoeid dood neer zouden vallen – en er daardoor een grotere opbrengst aan granen en dergelijke zou zijn. De boeren deden gedwee wat hun gevraagd werd. De acties hadden tot gevolg dat het aantal mussen behoorlijk afnam, maar ook dat als gevolg van die afname het aantal springhanen enorm toenam. En die springhanen zorgden voor veelvraat aan de gewassen met als gevolg grote hongersnoden met ook weer grote aantallen doden. De mussencampagne werd vervolgens beëindigd.

–Mao mag je tegenwoordig bekritiseren. Je mag zelfs bescheiden grapjes over hem maken als je hem maar niet belachelijk maakt en als je het maar niet te bont maakt met je kritiek. Mao is vier keer getrouwd geweest en hij had 10 kinderen. Hij zag in zijn oudste zoon een opvolger. Deze zoon kwam echter om bij een ongeluk. Zij tweede zoon bleek te labiel om Mao op te volgen. De andere kinderen zijn succesvol in het leger en een dochter is een van de beroemdste zakenvrouwen van China. Ik ben tijdens deze reis in de biografie Mao van de schrijver Yung Chang begonnen. Een knap journalistiek werk naar Mao's opgroeien en ontwikkeling. Mao wordt neergezet als een enorme gewetenloze eigengereide opportunist met een grote machtshonger die boeren en arbeiders maar dom vond en die tegenstanders met huid en haar uitroeide. Hij heeft veel in China vernietigd met zijn rare en nare beleid en miljoenen mensen direct en indirect de dood in gejaagd. In die zin past hij zeker in het rijtje met Hitler en Stalin. Op het Tiananmenplein in Peking bewonderen nog dagelijkse hordes mensen geëmotioneerd het lijk van Voorzitter Mao. Na het eerste deel ben ik maar gestopt met het lezen van de biografie. Ik wilde mijn goede zin niet langer kwellen met grote ergernis.

-Mao dichtte ook. Ik vond dit gedicht op internet (wat trouwens best lastig was, google – en ook facebook – wordt door het ministerie van Internal Affairs in China geblokt omdat het geen tot personen herleidbare gegevens aan de staat wil leveren). In het Duits een gedicht van de grote roerganger:

Ch'ang-sha 1925

Allein; steh im kalten Herbst:
Hsiang, der nordwärts fließt,
Orangeninsel, das Kap.
Seh zehntausend Berge, rotes Rund,
sich türmenden Wald, verfärbt;
breit der Fluß, Jadeschein,
hundert Boote auf Wettfahrt.
Adler stoßen hoch in den Raum,
Fische schweben am seichten Grund -
zehntausend Arten, unterm Frosthimmel
streitend für Freiheit.

Verdrossen der Öde,
frag ich die blaue Weite, die große Erde:
Wer meistert das Auf und Ab?

Kam mit hundert Gefährten einst her.
Gedanken an damals: stolzer Jahre, Monate Fülle.
Allesamt Lernende, junge Leute,
aufrichtig, aufrecht;
erregbar aufs stärkste.
Mit Fingern zeigend: China,
"Nieder!" "Bravo!" die Schriften,
ein Dreck ihrerzeit die Hochgestellten.
Erinnert ihr euch:
inmitten der Strömung Schläge ins Wasser,
die Wellen, hemmend den Flug des Boots?

-De rivier de Yangtze, waar ongeveer 1/3 deel van de Chinezen direct of indirect afhankelijk van is, deelt China in tweeën. Ten noorden van de Yangtze worden granen verbouwd en eet men veel noodles en andere graanproducten. Ten zuiden van de Yangtze eet men meer rijst. Peter vond de Chinese keuken de heerlijkste keuken van de wereld totdat hij bedacht dat ze in China geen kaasjes hebben zoals in de Franse keuken. Nu staat China op twee, na de Franse keuken. Chinezen eten werkelijk alles. Ze kunnen zelfs onsmakelijke dingen met veel smaak eten. En ze kunnen er hele gekke geluiden bij maken. Een soort rochels die mij doen denken aan de pomp van een oude wasmachine als de pomp nog even de allerlaatste restjes water probeert weg te pompen. Degene die de meest intrigerende rochel wist te produceren was een heel jong lief uitziend meisje dat mij vervolgens, na het rochelen, vriendelijk toekeek en een lieve glimlach op haar gezicht toverde.

-Voorheen tafeltennisster, daarna NRC-correspondente in Peking en Sinologe Bettine Vriesekoop heeft prachtige boeken over China geschreven. In een van haar boeken las ik dat 93% van alle volwassen mannen in China meer dan 10 sigaretten per dag rookt. Misschien dat ze daarom zoveel rochelen. Er wordt inderdaad heel wat afgerookt in China. Toch mag er op steeds meer plaatsen niet meer gerookt worden. Op deze boot is een speciale rookruimte voor de rokers. Het is daar zo van rook doortrokken dat je je de moeite van het opsteken van een sigaretje kunt besparen. Rook voldoende, zou ik zo denken.

Aan dit relaas van Tom wil ik (Peter) nog wat toevoegen. Over hoe heerlijk en relevant stilte is. Sinds vanmorgen zitten wij op de boot die ons naar Osaka gaat brengen. Op die boot passen zo'n 260 passagiers maar er zitten er maar zo'n 25 op. Dat geeft dus heel veel ruimte, rust en stilte. Dat is weldadig na de waanzinnige drukte van China, waar je nooit (nee echt nooit) alleen bent en waar de luchtvervuiling beangstigend is en de herrie oorverdovend. Toch was China een heel bijzondere ervaring!